Радаўніца, калі ўсе радуюцца: і мертвыя, і жывыя.

У беларусаў заўсёды быў моцны культ продкаў, па народных паданнях, адзіных і сапраўдных гаспадароў роднай зямлі. Сярод розных абрадаў, якія выконваліся ў час свят, абавязковымі былі накіраваныя на шанаванне памяці якія пайшлі ў  свет іншы членаў роду. У народзе няўхільна прытрымліваліся прынцыпу "перш чым сабе - продкам". Беларусы лічылі, што пачынаць нешта важнае без іх дазволу нельга. Таму давайце сення ўспомнім сваіх продкаў.

Радаўніца ў Коркаці, на здымку есць і мая прабабуля (1960-ыя)

 

Ра́даўніца (Ра́даніца, Ра́дуніца, Радаўні́цкія Дзяды́, На́ві Дзень, Наўскі Вялікдзень, Наўская Пасха, Наўскі Чацвер, Наўскае Скрысенне, Вялікдзень мёртвых, мяртвых Вялікадне, Паска мяртвых; Радуніца, Радоўніца, Раданіца, Провады, Праводны тыдзень, Мёртвая радыніца, Мёртвы ці Праводны дзень, Хамова пасха) — дзень памінаньня памерлых ва ўсходніх славянаў, на які са старажытных часоў адбываліся трапэзы на магілах бацькоў і блізкіх сваякоў. Назва Наві Дзень паходзіць ад старажытна-славянскага навь — нябожчык.

Фота ўверсе з маей радавой вескі Коркаці. Звярніце ўвагу на архаічны чын: на могілкі прыходзілі і з малымі дзеткамі, а сядзяць усе на самой магіле, засланой абрусам.

Радаўніца.

Часцей за ўсё магілы прыбіралі напярэдадні – у так званую Жывую Радаўніцу – або за некалькі дзён да вызначанага аўторка. Іх абкладвалі новым дзёрнам, пасыпалі свежым жоўтым пяском, папраўлялі крыж, на які звычайна павязвалi белы ручнік, калі там быў пахаваны мужчына, невялiчкi белы фартушок – калі жанчына, прымацоўвалі белы вянок – калі дзяўчына. 

  Напярэдадні свята маці варыла ячменную крупу, адварвала ў цыбульніку яйкі, пякла каравай, аздоблены фігуркамі пеўніка і коніка (свяшчэнныя жывёлы ў нашых продкаў). Пасля абеду ўся сям’я ўрачыста ішла на могілкі, дзе папраўляла крыжы, абкладвала магілы дзёрнам, наводзіла парадак і чысціню. Затым бацька ўкленчваў перад магілай самага старэйшага сваяка і прамаўляў: “Памажы, Божа”. Пачыналася вячэра.

А. Шыліна (1869 г.н) са Старога Сяла на Магілёўшчыне, дзе па некалькі разоў на год адзначаюць Дзяды, урачыста праводзяць Радаўніцу, лічыла гэта святой справаю: “Усе нашы вяскоўцы стараюцца ўшаноўваць памяць памёршых. Спраўляюць Дзяды, святкуюць Радаўніцу. Заказваюць папу памінкі, сочаць за парадкам на магілах, кладуць яйкі, хлеб, сала. Памінкі спраўляюць дома і на могілках, вышываюць ручнікі і вешаюць іх на крыжы ці ахвяруюць у царкву”.

Старыя могілкі, Коркаць

Калі для гэтых абрадаў спецыяльна вытыкаліся ці вышываліся ручнікі і іншыя вырабы, зразумела, што яны адпаведна дэкараваліся. Жаночая фігурка з узнятымі рукамі – гэта ёсць Радаўніца, яна трымае свечкі – ахвяру багам, малітву, каб тыя далі маці вечны спакой і райскае жыццё.
Святое Дрэва, дрэва жыцця з зоркамі па баках – сімвал блізкіх сваякоў. Гэта зварот да багоў з просьбаю аберагчы ад сурокаў, зладзеяў, нячыстай сілы.

Вось ён – фундаментальны прынцып славянскай культуры, пастаянна падмацоўваемы нязгаснай традыцыяй, – працаваць, дык гуртам, талакой, святкаваць – родам-карагодам, спяваць – хорам, дзяліць бяду – між усімі. Фактычна на ўсіх сямейна-родавых святах беларусаў прысутнічала галоўная абрадавая страва, якая дзялілася паміж усімі прысутнымі і з’яўлялася сімвалам родава-абшчыннага адзінства. На радзінах дзялілі «бабіну кашу», на вяселлі – каравай, на пахаванні – куццю, на памінках – чару «з гаротнай слязой».

На могілках елi i гаварылi доўга. Добрым словам успамiналi памерлых родных, расказвалі цікавыя гісторыі з іх жыцця, запрашалi прысесці за жалобны «стол» блiзкiх i знаёмых. 

Пасля працяглай размовы i шматлiкiх галашэнняў рытуал памiнання заканч­ваўся. Другая палова дня была занята звычайнымi штодзённымi справамi, а вечарам многiя сяляне збiралiся ў карчме або за святочным сталом у хаце i працягвалi святкаваць Вялікдзень, дакладней, рабілі яго «провады», таму адна з назваў гэтага дня – Праводны дзень або Праводная Радаўніца. Уся адметнасць i незвычайнасць веснавога памiнальнага дня адлюстравана ў прыказцы: «На Радаўнiцу да абеда пашуць, па абедзе плачуць, а ў вечары скачуць».

  У беларусаў здаўна бытуе перакананне, быццам здароўе чалавека, абароненасць яго ад нячыстай сілы залежыць ад продкаў. Шануй памяць сваіх продкаў, адзначай Дзяды, Радаўніцу – і яны адплоцяць тым жа ўсёй тваёй сям’і.

“Радаўніца – добрае свята, - казала Н. Шыліна. – Яно трэба і жывым, і мёртвым. Радуюцца памерлыя дзед і баба, што іх частуюць і памінаюць. Радуюцца і жывыя дзеці і ўнукі, што продкі клапоцяцца пра іх здароўе і дабрабыт”.